رفتارهای برون‌ریزانه در کودکان امری طبیعی است و بخشی از فرایند رشد آنها محسوب می‌شود. با این حال، برخی از این رفتارها ممکن است نشان‌دهنده مشکلات عمیق‌تری باشند که نیاز به توجه و مداخله سریع دارند. در این مقاله به بررسی مشکلات رفتاری شایع در کودکان و راه‌های موثر برای مقابله با آنها می‌پردازیم.
فهرست محتوا
- رفتارهای نگران‌کننده در کودکان چیست؟
- پریدن وسط حرف دیگران
- بازی‌های خشن و پرخاشگرانه
- پرخاشگری و کج‌خلقی
- بی‌توجهی به درخواست‌های والدین
- رفتارهای غیرمحترمانه
- بزرگ‌نمایی واقعیت و دروغگویی
- مخالفت‌ورزی و لجبازی
- ناله کردن (نق زدن)
- رفتار تکانشی
- سخن پایانی
1. رفتارهای نگران‌کننده در کودکان چیست؟
همه کودکان در مراحل مختلف رشد رفتارهای برون‌ریزانه از خود نشان می‌دهند. این رفتارها می‌توانند شامل کج‌خلقی، مخالفت‌ورزی و پریشانی باشند که بخشی طبیعی از فرایند رشد محسوب می‌شوند. اما برخی از این رفتارها ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری باشند که نیاز به مداخله دارند. در ادامه به برخی از این رفتارها و راه‌های مقابله با آنها می‌پردازیم.
2. پریدن وسط حرف دیگران
کودکان ممکن است به دلیل هیجان زیاد، وسط حرف دیگران بپرند. این رفتار می‌تواند نشان‌دهنده عدم یادگیری احترام به حقوق دیگران و ناتوانی در تحمل ناکامی باشد.
راه‌های مقابله:
- قبل از شروع مکالمه، به کودک توضیح دهید که باید آرام باشد و حواس شما را پرت نکند.
- اگر کودک وسط حرف شما پرید، به او اشاره کنید که باید صبر کند تا کار شما تمام شود.
- پس از اتمام کار، به کودک توضیح دهید که مزاحمت در کار دیگران پذیرفته نیست.
3. بازی‌های خشن و پرخاشگرانه
بازی‌های خشن و رفتارهای پرخاشگرانه مانند هل دادن یا نیشگون گرفتن می‌توانند به عادت‌های پایدار تبدیل شوند اگر به موقع مداخله نشود.
راه‌های مقابله:
- در لحظه رفتار پرخاشگرانه را متوقف کنید و به کودک توضیح دهید که این رفتار باعث آسیب به دیگران می‌شود.
- اگر کودک رفتار پرخاشگرانه را تکرار کرد، قرار بازی را کنسل کنید.
4. پرخاشگری و کج‌خلقی
پرخاشگری و کج‌خلقی در کودکان نوپا و پیش‌دبستانی طبیعی است، اما اگر با گذشت زمان کاهش نیابد، نیاز به مداخله دارد.
راه‌های مقابله:
- برای هر رفتار پرخاشگرانه، پیامد فوری در نظر بگیرید، مانند گرفتن امتیازات.
- به کودک راه‌های مناسب‌تری برای بیان احساساتش آموزش دهید.
5. بی‌توجهی به درخواست‌های والدین
اگر کودک به درخواست‌های شما بی‌توجهی می‌کند، ممکن است این پیام را دریافت کند که اشکالی ندارد به شما بی‌توجه باشد.
راه‌های مقابله:
- به جای فریاد زدن از دور، مستقیماً به کودک نزدیک شوید و درخواست خود را با تماس چشمی بیان کنید.
- اگر کودک به درخواست شما عمل نکرد، پیامد رفتارش را به او نشان دهید.
6. رفتارهای غیرمحترمانه
رفتارهای غیرمحترمانه مانند چشم‌غره رفتن یا صحبت کردن با لحن تند ممکن است از سنین پایین شروع شود.
راه‌های مقابله:
- کودک را از رفتارش آگاه کنید و به او نشان دهید که این رفتار چگونه به نظر می‌رسد.
- قاطعانه و آرام با کودک در مورد استفاده از کلمات محبت‌آمیز صحبت کنید.
7. بزرگ‌نمایی واقعیت و دروغگویی
دروغگویی می‌تواند به عادتی خودکار در کودکان تبدیل شود اگر به موقع با آن مقابله نشود.
راه‌های مقابله:
- وقتی کودک دروغ می‌گوید، کنار او بنشینید و اهمیت صداقت را توضیح دهید.
- انگیزه کودک از دروغگویی را بررسی کنید و مطمئن شوید که از این طریق به اهدافش نمی‌رسد.
8. مخالفت‌ورزی و لجبازی
مخالفت‌ورزی و لجبازی می‌تواند مدیریت رفتار کودک را دشوار کند.
راه‌های مقابله:
- از عبارت‌های «وقتی … آنگاه» استفاده کنید، مثلاً: «وقتی اسباب‌بازی‌هایت را جمع کنی، آنگاه می‌توانی تلویزیون تماشا کنی.»
- اگر کودک مخالفت کرد، پیامد رفتارش را به او یادآوری کنید.
9. ناله کردن (نق زدن)
ناله کردن می‌تواند به عادتی بد تبدیل شود اگر به موقع با آن مقابله نشود.
راه‌های مقابله:
- ناله کردن را نادیده بگیرید و به کودک نشان دهید که این رفتار باعث تغییر نظر شما نمی‌شود.
- راه‌های مناسب‌تری برای بیان احساسات ناخوشایند به کودک آموزش دهید.
10. رفتار تکانشی
کودکان ممکن است به صورت فیزیکی یا کلامی تکانشی عمل کنند.
راه‌های مقابله:
- هر بار که کودک قبل از اقدام یا صحبت فکر می‌کند، او را تحسین کنید.
- مهارت‌های کنترل خشم و خودانضباطی را به کودک آموزش دهید.
11. سخن پایانی
مشکلات رفتاری کودکان معمولاً با ترکیبی از شفقت و راهبردهای انضباطی منسجم قابل حل هستند. با این حال، اگر رفتارهای کودک بهبود نیافت یا باعث اختلال در تحصیل و روابط او شد، بهتر است با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید تا از وجود هرگونه مشکل اساسی رشدی، ناتوانی یادگیری یا عارضه‌های پزشکی و روانشناختی اطمینان حاصل کنید.
