مقدمه
تحقیقات متعددی در زمینه تأثیر استرس بر سلامت جسمی و روانی انسان انجام شده است که همگی بر اهمیت استرس در بروز بیماریها تأکید دارند. بسیاری از اختلالات جسمی از قبیل مشکلات گوارشی، سردردها، فشار خون بالا، آسم و همچنین اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب با تجارب استرسزای افراد ارتباط مستقیم دارند. استرس میتواند باعث آسیبهای قابل توجهی در جنبههای مختلف زندگی افراد شود که شامل:
- سلامت جسمانی
- آسایش روانی
- عملکرد شغلی و تحصیلی
- روحیه کار گروهی و تعاملات اجتماعی
- روابط بین فردی
- رشد و پیشرفت شخصی
هرچند استرس بهعنوان عاملی مهم در آغاز یا عود بیماریها شناخته میشود، اما نه همه افرادی که با استرس مواجه میشوند، به بیماری مبتلا میشوند. بر این اساس، واکنش به استرس در افراد مختلف متفاوت است و این به نوع مقابله و روشهای کنار آمدن با استرس مربوط میشود. افرادی که مهارتهای مدیریت استرس را دارند، میتوانند در مواجهه با استرس از روشهای مؤثر و سازگارانهای استفاده کنند و چالشها را بدون تجربه آثار منفی پشت سر بگذارند. در مقابل، افرادی که از این مهارتها بیبهرهاند ممکن است آسیبهای ناشی از استرس را تجربه کنند.
قبل از بررسی راههای مدیریت استرس، لازم است تعریفی از استرس و مفهوم آن ارائه دهیم.
استرس چیست؟
تحقیقات مرتبط با استرس عمدتاً مدیون کارهای پژوهشی «هانس سلیه» هستند که به درک این پدیده کمک کرده است. به گفته سلیه، استرس به شرایطی اطلاق میشود که در آن فرد با تقاضاهای سنگینی روبهرو میشود که نمیتواند با منابع فردی و اجتماعی در دسترس، آنها را مدیریت کند.
بسیاری از منابع، استرس را بهعنوان یک وضعیت فشارزا و ناخواسته توصیف میکنند. اما سلیه تأکید میکند که استرس تنها شامل رویدادهای نامطلوب نیست؛ بلکه حتی اتفاقات مثبت نظیر ازدواج، تولد فرزند، خرید خانه و تغییر محل زندگی نیز میتوانند به استرس منجر شوند. در هر صورت، اگر فرد نتواند بهطور مؤثر با این فشارها کنار بیاید، هم استرس مثبت و هم منفی میتواند آسیبزا باشد.
زندگی روزمره پر از استرسهای متنوعی است که ممکن است به سادگی مورد توجه قرار نگیرند. به مسائلی فکر کنید که روزمره نگرانی و ترس را برای شما به همراه دارند: نگرانی درباره ظاهر و وزن، از دست دادن اشیا، آلودگی هوا، ترافیک، مشکلات مالی و انتقادات اجتماعی، همه این موارد میتوانند بهتنهایی یا در کنار هم به استرس دامن بزنند.
علائم استرس
فرض کنید در یک وضعیت خطرناک با صدای بلندی مواجه شدهاید؛ احساسات و واکنشهای جسمانی شما چیستند؟
این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تنش در عضلات
- تعریق، بهویژه در کف دستها و زیر بغل
- افزایش ضربان قلب
- تشدید تنفس
- ناراحتیهای معده
این واکنشها ناشی از آزاد شدن هورمونی به نام آدرنالین است که به پدیده «جنگ یا گریز» مرتبط میشود. این مکانیسم در بدن انسان و دیگر موجودات، برای بقا طراحی شده است و موجب میشود تا در شرایط خطرمند، سرعت و قوای لازم برای واکنش سریع ایجاد شود. در حالی که این مکانیسم برای زنده ماندن ضروری است، میتواند در موقعیتهای استرسزا بر تعاملات اجتماعی و تصمیمگیری تأثیر منفی بگذارد.
افرادی که به مدت طولانی زیر استرس قرار میگیرند، ممکن است علائم جسمانی مختلفی از خود نشان دهند که میتواند شامل سردرد، اختلال خواب، احساس اضطراب و خشم، یا مشکلات تمرکز باشد.
در موارد شدید و پایدار استرس، فرد ممکن است دچار «فرسودگی» شود که به معنای تخلیه کامل انرژی و روحیه است. در چنین شرایطی، اگر اقدامات لازم برای مدیریت استرس انجام نشود، این مسئله میتواند به تدریج بر سلامت فرد تأثیر منفی بگذارد.
مدیریت استرس
برای مدیریت استرس، مهارتهای متنوعی وجود دارد که میتواند به ما کمک کند تا در شرایط فشار روانی عملکرد بهتری داشته باشیم و از عواقب منفی آن دوری کنیم.
استرس ناشی از عوامل خارجی و درونی است. عوامل خارجی شامل موقعیتها و چالشهایی هستند که با آنها روبهرو هستیم، در حالیکه عوامل درونی به وضعیتهای هیجانی و تواناییهای فردی مربوط میشود. مدیریت استرس شامل تغییر این دو نوع عامل است که میتواند در دو دسته کلی تقسیمبندی شود:
-
مهارتهای عملی: برای مواجهه با مشکل و تغییر شرایط استرسزا، بهعنوان مثال، مراجعه به پزشکان برای درمان بیماریهای جسمی.
-
مهارتهای احساسی: در این حالت، فرد نمیتواند شرایط را تغییر دهد، اما میتواند احساسات و برداشتهای خود در مورد آن وضعیت را تغییر دهد.
اجرای هر دو نوع مهارت در مدیریت استرس ضروری است تا فرد بتواند در موقعیتهای مختلف بهخوبی عمل کند. اگر شما یا نزدیکانتان از نشانههای استرس رنج میبرید، از مشاوره متخصصان استفاده کرده و مهارتهای مدیریت استرس را یاد بگیرید تا بتوانید از آثار منفی آن جلوگیری نمایید.
